Stadswandelingen & Geschiedenis

InZicht

Een wandeling door de geschiedenis van de stad Gouda.

Geschiedenis van Gouda.

Gouda is ontstaan in de elfde eeuw bij de monding van de Gouwe in de Hollandse IJssel. De nederzetting werd snel van grote betekenis. De monding van de Gouwe werd uitgebreid tot haven. De stad profiteerde vooral van de drukke binnenvaart tussen Vlaanderen en Holland.

In 1272 kreeg Gouda stadsrechten van graaf Floris V van Holland. In de middeleeuwen ontwikkelde Gouda zich tot een belangrijk handels- en nijverheidscentrum. In de veertiende en vijftiende eeuw werd de stad geteisterd door grote stadsbranden.

Veel inwoners werkten in de verschillende bierbrouwerijen die de stad rijk was. Bovendien bestond er een aanzienlijke lakennijverheid en werden pijpen en plateel geproduceerd. Goudse lakens, Goudse pijpen en Gouds aardewerk werden ook geëxporteerd en genoten grote nationale en internationale bekendheid. Gouda werd de vijfde stad van Holland.

Tot het begin van de Tachtigjarige Oorlog in 1568 heeft Gouda een belangrijke handel in bier en een welvarende lakenindustrie. Met het begin van de oorlog kwam het einde aan de mogelijkheid het bier te exporteren, waarna de bierhandel in Gouda inzakte en de meeste brouwerijen verdwenen. In 1572 wordt de stad bezet door de geuzen onder leiding van Adriaen van Swieten. Er vinden plunderingen plaats en het stadsbestuur besluit de Sint-Janskerk te sluiten. De beruchte geuzen aanvoerder Lumey maakte ook in Gouda slachtoffers. Twee geestelijken worden gemarteld en ter dood gebracht.

In 1573 wordt de voormalige katholieke Sint-Janskerk formeel overgedragen aan de gereformeerden. In 1577 wordt begonnen met het slopen van het kasteel.

Tot het Twaalfjarig Bestand heerst er in Gouda - in tegenstelling tot veel andere plaatsen in de republiek - een zeer tolerant klimaat ten opzichte andersdenkenden. Vanuit deze achtergrond kiezen de Goudse predikanten in de strijd tussen remonstranten en contraremonstranten voor het remonstrantse kamp. Na de overwinning van de contraremonstranten op de Synode van Dordrecht in 1619 worden de drie Goudse remonstrantse predikanten de stad uitgezet. Na de dood van prins Maurits in 1625 luwen de vervolgingen. In de periode daarna wordt de gereformeerde kerk van Gouda geteisterd door twisten. Onder leiding van pastoor Petrus Purmerent weet de contrareformatie in Gouda veel terrein te winnen.

Tussen 1570 en 1680 wordt Gouda geteisterd door vier zware pestepidemieën. De zwaarste pestepidemie was die van 1673 toen 2.995 mensen stierven (20% van de bevolking). Voor de pestlijders wordt in 1614 achter het leegstaande Maria Magdalenaconvent op de Varkensmarkt een pesthuis gebouwd. Het stadsbestuur treft tijdens de pestepidemieën tal van maatregelen om verspreiding van de ziekte tegen te gaan. Besmette huizen worden gesloten, bedstro en huisvuil moeten buiten de stad worden verbrand en pestlijders worden verplicht tot het dragen van een witte stok om daarmee goederen, die zij willen kopen aan te wijzen. De slachtoffers vallen allereerst onder de armsten van de stad, maar naarmate de epidemie heviger is, worden ook de rijkere burgers niet gespaard.

Na 1730 keert het economische tij en maakt de stad een periode van langdurig verval mee, die zou duren tot ver in de 19e eeuw. Gouda is in die periode één van de allerarmste steden van het land. De begrippen 'Gouwenaar' en 'bedelaar' werden - in die tijd - als synoniemen beschouwd. Vanaf 1830 worden de stadsmuren afgebroken. De laatste stadspoort, die wordt gesloopt in 1854 is de Tiendewegspoort. Omdat deze ook dienst deed als gevangenis bleef hij het langst gehandhaafd.

Pas in de tweede helft van de 19e eeuw gaat Gouda profiteren van het verbeterde economische klimaat. Nieuwe bedrijven als de Stearine Kaarsenfabriek (1853) en de Machinale Garenspinnerij (1862) fungeren daarbij als 'trekpaarden'. In 1855 wordt het station Gouda in gebruik genomen aan de nieuwe spoorlijn Rotterdam - Utrecht. De spoorverbinding met Den Haag volgde in 1870.

Pas geleidelijk beseft Gouda het economisch belang van deze spoorverbindingen. Aanvankelijk weigert het gemeentebestuur te investeren in de kosten van een station, dat op het grondgebied van de gemeente Broek is gelegen. Pas na een latere grenscorrectie komt het station in de gemeente Gouda te liggen. In 1869 wordt een nieuw stationsgebouw gerealiseerd. Daarna wordt gezorgd voor een betere aansluiting van het station op het stratenplan van Gouda.

gouda

Home > Steden > Gouda